Vỡ tử cung là một trong những tai biến sản khoa thường gặp, xảy ra trong quá trình mang thai và chuyển dạ. Tuy nhiên, tai biến này có thể phòng ngừa nếu các nguyên nhân gây vỡ được phát hiện sớm và xử trí kịp thời, tránh nguy cơ tử vong cho mẹ và thai nhi.
Tổng quan về bệnh Vỡ tử cung
Vỡ tử cung là gì?
Vỡ tử cung là tình trạng tử cung bị xé rách từ niêm mạc qua lớp cơ. Vỡ tử cung có 3 dạng là vỡ tử cung hoàn toàn, vỡ tử cung không hoàn toàn và vỡ tử cung phức tạp.
- Vỡ tử cung hoàn toàn là tử cung bị vỡ, tử cung bị xé rách từ niêm mạc qua lớp cơ và cả phúc mạc làm buồng tử cung thông với ổ bụng.
- Vỡ tử cung không hoàn toàn (còn gọi vỡ tử cung dưới phúc mạc): Tổn thương từ niêm mạc đến rách cơ tử cung nhưng phúc mạc còn nguyên, thường gặp vỡ ở đoạn dưới.
- Vỡ tử cung phức tạp là tổn thương đến cả bàng quang hoặc đường tiêu hoá.
Nguyên nhân gây bệnh Vỡ tử cung
Nguyên nhân gây vỡ tử cung được chia thành 3 nhóm: do mẹ, do thai và do thầy thuốc.
Nguyên nhân vỡ tử cung do mẹ
- Do khung chậu méo, hẹp hay bất thường làm đầu thai nhi không thể chui lọt để ra ngoài
- Tình trạng tử cung: Dị dạng, kém phát triển hoặc tử cung đôi
- Sẹo ở tử cung: Những sẹo ở tử cung do phẫu thuật (mổ lấy thai, mổ cắt bóc khối u tử cung) hoặc tổn thương lớp cơ tử cung khi bóc nhau nhân tạo hay nạo phá thai gây ra. Vết sẹo tử cung trở thành nơi yếu nhất, cơn co tử cung mạnh có thể làm toác vết mổ, gây vỡ tử cung.
- Cơn co tử cung quá mạnh
- Các khối u tiền đạo của người mẹ như u nang buồng trứng, u xơ tử cung, u tiểu khung hay âm đạo ngăn cản không cho thai xuống
- Mẹ đẻ nhiều lần nên tử cung mỏng, nhão, các cơn co mạnh gây vỡ, rách lớp cơ đoạn dưới tử cung
Nguyên nhân do thai nhi
- Thai quá to không chui lọt qua khung chậu
- Thai bị dị dạng, dính nhau hay não úng thủy
- Thai nằm trong tử cung theo tư thế không bình thường (ngôi ngang, ngôi trán, ngôi mặt cằm sau).
Nguyên nhân do thầy thuốc
- Các can thiệp thủ thuật trong quá trình hỗ trỡ đẻ làm rách cổ tử cung
- Các thủ thuật không đúng chỉ định và được làm không đúng kỹ thuật như forceps, giác hút, xoay thai
- Làm các thủ thuật như kiểm soát tử cung, nội xoay thai quá thô bạo
- Sử dụng thuốc tăng co tử cung Oxytocin không đúng
Triệu chứng của bệnh Vỡ tử cung
Tùy thuộc vào quá trình mang thai và trong quá trình chuyển dạ, bệnh Vỡ tử cung sẽ có những triệu chứng khác nhau.
Triệu chứng vỡ tử cung khi mang thai:
Không có triệu chứng dọa vỡ tử cung hoặc triệu chứng vỡ tử cung điển hình. Tuy nhiên, dưới đây là một số triệu chứng thường gặp:
- Đau bụng tự nhiên, đau nhiều ở vùng tử cung, mức độ đau ngày càng tăng và lan ra toàn ổ bụng
- Có thể ra máu đỏ tươi
Triệu chứng Vỡ tử cung trong chuyển dạ
Trong quá trình chuyển dạ, trước giai đoạn vỡ tử cung sẽ có giai đoạn dọa vỡ tử cung, cần phát hiện sớm triệu chứng ngay trong giai đoạn này để kịp thời xử trí.
Dọa vỡ tử cung:
- Sản phụ đau quằn quại, cơn đau kéo dài, cơn co tử cung dồn dập, mạnh
- Tử cung có thể bị thắt lại ở đoạn dưới tạo thành hình quả bầu, vòng thắt đó gọi là vòng Bandl
- Vòng Bandl lên cao (cao ngang hoặc trên rốn)
- Dấu Bandl-Frommel: hai dây chằng tròn bị kéo dài, căng lên như hai sợi dây đàn.
- Tim thai có biến đổi bất thường do thiếu oxy
- Thành đoạn dưới rất mỏng và ấn đau, ngôi thai có thể phồng lên
Vỡ tử cung trong chuyển dạ:
- Sản phụ có các dấu hiệu vỡ tử cung rõ ràng như: đau vật vã, xuất hiện các dấu hiệu choáng, âm đạo ra máu đỏ tươi
- Đoạn dưới kéo dài, căng mỏng có chỗ ấn đau chính là điểm sắp vỡ
- Không còn hình ảnh quả bầu nậm tử cung hay dấu Bandl-Frommel
- Không thấy tim thai
Đối tượng có nguy cơ bệnh Vỡ tử cung
- Sản phụ đã từng mổ lấy thai trong những lần sinh con trước
- Sản phụ có khung chậu méo, hẹp và tử cung bất thường
- Sản phụ đã từng đẻ con có ngôi bất thường
- Sản phụ có các bệnh lý nội khoa trong lúc mang thai
Phòng ngừa bệnh Vỡ tử cung
- Theo dõi quá trình phát triển thai nghén để kịp thời phát hiện các trường hợp có nguy cơ chảy máu sau sinh cao như đẻ nhiều lần, đã phẫu thuật ở tử cung…
- Sử dụng thuốc tăng co tử cung đúng chỉ định
- Thực hiện các thủ thuật sản khoa cẩn thận, đúng kỹ thuật.
Chuẩn đoán bệnh Vỡ tử cung
Để chẩn đoán bệnh Vỡ tử cung một cách chính xác, ngoài các triệu chứng lâm sàng theo thời kỳ còn cần thực hiện các xét nghiệm để chẩn đoán để xác định.
Vỡ tử cung trong thời kỳ thai nghén:
- Siêu âm thai nằm trong ổ bụng, tim thai suy hoặc không nghe được tim thai
- Hồng cầu giảm, hemoglobin và hematocrit giảm
Vỡ tử cung trong thời kỳ chuyển dạ:
- Siêu âm thấy dịch trong ổ bụng, thấy tổn thương ở tử cung, không thấy tim thai.
- Thiếu máu
Các biện pháp điều trị bệnh Vỡ tử cung
- Khi có dấu hiệu vỡ tử cung cần phải mổ cấp cứu ngay. Mổ thăm dò nếu các triệu chứng lâm sàng chưa xác định rõ.
- Thực hiện hồi sức, chống choáng, truyền máu tươi, nâng huyết áp của bệnh nhân lên 90-100 mmHg mới được mổ
- Quyết định xử trí tổn thương tử cung phụ thuộc vào mức độ tổn thương, nhu cầu sinh con và kinh nghiệm của cơ sở phẫu thuật:
- Bảo tồn tử cung nếu tổng trạng cho phép, vết nứt vỡ đơn giản, chưa có dấu hiệu nhiễm trùng, sản phụ dưới 40 tuổi, ít hơn 2 con.
- Cắt tử cung hoàn toàn nếu thấy sản phụ choáng nặng, vết vỡ phức tạp, có dấu hiệu nhiễm trùng, sản phụ lớn hơn 40 tuổi, đã có 2 con trở lên.
Lưu ý:
- Cần lau sạch ổ bụng, dẫn lưu nếu ổ bụng bẩn và nghi ngờ nhiễm khuẩn
- Chú ý kiểm tra tổn thương kèm theo như ruột và bàng quang
- Sử dụng kháng sinh liều cao sau mổ, theo dõi và kiểm tra thường xuyên tránh nhiễm khuẩn.