Chân voi là một căn bệnh không những dày vò nặng nề tinh thần của người bệnh mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe và bất tiện trong cuộc sống sinh hoạt. Hãy cùng bài viết tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị bệnh chân voi nhé!
Tổng quan bệnh Chân voi
Chân voi còn được gọi bằng một tên khác đó là Phù chân voi hay bệnh giun chỉ bạch huyết, có tên khoa học là podoconiosis. Chân voi là biến chứng của nhiễm ký sinh trùng giun chỉ, gây ra tình trạng viêm, làm chân sưng to và biến dạng. Bệnh lưu hành chủ yếu ở các nước nóng ẩm và xảy ra do muỗi truyền ấu trùng giun chỉ sang người.
Đa số người bị nhiễm giun chỉ không có biểu hiện bệnh lý ra bên ngoài nhưng hầu hết đều bị tổn thương ở hệ bạch huyết. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 4% bệnh nhân nhiễm giun chỉ có biểu hiện chân voi. Tình trạng tắc nghẽn mạch bạch huyết khiến dịch bị ứ đọng, làm toàn bộ tay, chân hoặc bộ phận sinh dục sưng to gấp nhiều lần so với kích thước bình thường. Da ở vùng bị tổn thương dễ bị bội nhiễm vi khuẩn và trở nên cứng, dày.
Các phương pháp phòng ngừa bao gồm đi giày và sử dụng vật liệu trải sàn, chủ yếu của điều trị bao gồm vệ sinh chân hàng ngày, băng bó nén sau khi tiến hành phẫu thuật.
Từ năm 2013-2016, Việt Nam không phát hiện trường hợp nào dương tính với loại ký sinh trùng này. Đến năm 2018 Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã trao chứng nhận Loại trừ bệnh giun chỉ bạch huyết (còn gọi là bệnh chân voi) cho các nước gồm Việt Nam.
Nguyên nhân gây ra bệnh Chân voi
- Giun chỉ: 3 loài giun chỉ gây bệnh cho người là Wuchereria bancrofti (W. bancrofti), Brugia malayi (B. malayi) và Brugia timori (B.timori). Ký sinh trùng này truyền từ người này sang người khác qua vết muỗi đốt
Đặc điểm
- Loài W. bancrofti thường khu trú ở hệ thống bạch huyết vùng bẹn hoặc ở nách. Giun chỉ W. bancrofti trưởng thành trông như sợi chỉ, màu trắng đục dài từ 25 – 40 mm, chiều ngang khoảng 0,1 mm. Giun W. bancrofti cái có chiều dài khoảng 60 – 100 mm.
- Brugia malayi có ái tính với hạch bộ phận sinh dục và vùng thận. Về hình thái giun chỉ này giống như giun chỉ W. bancrofti. Giun đực có kích thước khoảng 22,8 x 0,08 mm, giun cái khoảng 55 x 0,16 mm.
- Giun đực và cái thường cuộn vào nhau do đó gây cản trở mạch bạch huyết.
- Do các yếu tố như: lao, hủi, nhiễm liên cầu tái phát hoặc
- Do tiếp xúc với một số kim loại silic dioxit.
Triệu chứng bệnh Chân voi
Triệu chứng của bệnh chân voi phụ thuộc vào từng giai đoạn như sau:
- Giai đoạn ủ bệnh – lúc ấu trùng xâm nhập vào cơ thể đến khi giun trưởng thành. Giai đoạn này không có biểu hiện triệu chứng.
- Ở giai đoạn hai – giai đoạn khởi bệnh, bệnh nhân xuất hiện sốt, kèm theo mệt mỏi và nhức đầu nhiều, thường tái phát từng đợt, mỗi đợt kéo dài 3-7 ngày. Sau sốt vài ngày, bệnh nhân có xuất hiện viêm đỏ, đau dọc theo bạch mạch, thường là mặt trong chi dưới, hạch bẹn có thể sưng to, đau.
- Ở giai đoạn 3 – giai đoạn toàn phát, bệnh nhân bị tắc nghẽn các mạch lympho, ứ đọng dịch lympho ở chi trên, chi dưới, bìu dái… Nếu bị mãn tính bệnh nhân sẽ bị viêm nhiễm mạch lympho tái đi tái lại làm dày da, xơ cứng các mô dưới da.
Việc phát hiện bệnh sớm để điều trị sẽ tránh được di chứng và không phải chỉ định điều trị bằng phẫu thuật, giảm sự tốn kém.
Đường lây truyền bệnh Chân voi
Giun sống trong cơ thể người từ 6-8 năm. Trong thời gian này chúng sản sinh ra hàng triệu ấu trùng giun chỉ lưu trong ở trong máu. Con muỗi hút ấu trùng khi đốt người bệnh. Sau đó, muỗi sẽ truyền bệnh sang người lành. Do vậy đường lây truyền bệnh chân voi là con muỗi. Vì vậy cần ngoài điều trị bệnh chân voi cần phải diệt trừ muỗi trong môi trường sống.
Đối tượng nguy cơ mắc bệnh Chân voi
- Những nơi có khí hậu nóng ẩm, vệ sinh môi trường kém, nơi ở ẩm thấp: là môi trường thuận lợi cho sự phát triển của muỗi do đó những vùng có khí hậu nóng ẩm thì nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Ngủ không mắc màn: tạo điều kiện cho muỗi truyền ấu trùng giun chỉ chỉ vào cơ thể.
Phòng ngừa bệnh Chân voi
Một số biện pháp phòng ngừa bệnh chân voi mà bạn có thể thực hiện ở nhà như:
- Giữ vệ sinh chân tay cơ thể hàng ngày cũng như môi trường sống xung quanh. Hạn chế bụi rậm, tạo điều kiện cho muỗi phát triển.
- Phòng tránh muỗi đốt bằng cách ngủ mùng che màn, chọn quần áo sáng màu, buổi tối mặc quần dài, áo kín tay để hạn chế muỗi đốt
- Hạn chế đi bằng chân đất. Hãy đi giày dép hàng ngày để bảo vệ đôi chân.
Các biện pháp chẩn đoán bệnh Chân voi
Bệnh chân voi có thể tồn tại trong người bệnh 6-7 năm mà không có triệu chứng. vì vậy rất khó để phát hiện ra bệnh ở trong giai đoạn ủ bệnh. Tuy nhiên khi bước vào giai đoạn 2 và 3 có thể dễ dàng được nhận ra trên lâm sàng khi đã có triệu chứng chân phù to, nhưng đối với các trường hợp khác có thể thực hiện một số xét nghiệm để chẩn đoán sớm.
- Xét nghiệm máu: có ấu trùng giun chỉ.
- Xét nghiệm dịch dưỡng chấp: có thể phát hiện ấu trùng giun chỉ.
- Sinh thiết hạch bạch huyết làm giải phẫu bệnh.
- Xét nghiệm miễn dịch hấp phụ có gắn men ELISA.
- Siêu âm, chụp mạch bạch huyết: phát hiện các tổn thương của hệ bạch huyết.
Các biện pháp điều trị bệnh Chân voi
- Vệ sinh chân: rửa sạch chân với nước sạch, mát và xà phòng.
- Băng nén: Băng từ ngón chân đến đầu gối theo hình chữ V qua chân và xoắn ốc từ thấp lên cao; chồng chéo 50% khi băng bó.
- Cải tạo môi trường sống, phát quang bụi rậm, làm sạch môi trường.
- Phẫu thuật để nối tĩnh mạch và hạch bạch huyết, loại bỏ mô xơ thừa và mỡ dưới
Bài viết trên đây đã cung cấp những thông tin cơ bản nhất về căn bệnh chân voi. Hy vọng sẽ giúp ích được cho các bạn!