Không chỉ là thứ quả ngon, măng cụt còn là dược liệu giúp xử lý, chữa các bệnh an toàn và hiệu quả. Dưới đây là những công dụng và các bài thuộc phổ biến của loại quả này.
- Tên gọi khác: Mangosteen ( tiếng Anh), Mangoustanier (tiếng Pháp ), Sơn trúc tử ( tiếng Trung Quốc ), Mankhut ( tiếng Thái )
- Tên khoa học: Garcinia mangostana L
- Họ: Bứa (Clusiaceae)
Đặc điểm thực vật
Măng cụt là cây ăn quả nhiệt đới, thân gỗ, sống lâu năm. Cây to, có nhiều cành, tán rộng, có thể cao đến 25 mét.
Lá măng cụt màu xanh đậm và bóng ở trên, mặt dưới nhạt hơn, chất dày cứng và không có lông tơ. Cây cho ra hoa đa tính, có thể mọc cả hoa cái, hoa đực lẫn hoa lưỡng tính và mọc thành chùm hoặc đơn độc.
Quả măng cụt có hình tròn, khi còn non màu xanh nhạt, sau đó dần chuyển sang sắc tím nhạt, tím đỏ như màu rượu vang. Quả mang đài, lớp vỏ ngoài khá dai, chất bên trong vỏ xốp. Mỗi quả chứa 5 – 8 múi trắng, vị chua ngọt, ở giữa thịt quả có hạt to màu nâu.
1. Phân bố
Măng cụt ưa sống ở những vùng khí hậu nóng ẩm. Tại Việt Nam, loại cây này chủ yếu được trồng ở các tỉnh Đồng Nai, Tây Ninh, Bình Dương…
2. Thu hái – Sơ chế
Cây măng cụt sử dụng vỏ quả và cỏ thân cây làm thuốc trị bệnh. Vỏ thân cây măng cụt được thu hoạch quanh năm. Vỏ cây được lột đem về rửa sạch, băm nhỏ, phơi khô.
Đối với vỏ quả phải đợi đến mùa cây ra trái và cho quả chín. Sau khi ăn lớp thịt màu trắng bên trong, vỏ sẽ được giữ lại, để nguyên hoặc thái mỏng phơi khô tích trữ làm thuốc.
Tác dụng của măng cụt
- Kháng khuẩn, tiêu viêm răng miệng: Trong vỏ quả chứa nhiều hoạt chất xanthones, có tác dụng giảm mùi thức ăn, chống lại sự phát triển của vi khuẩn trong khoang miệng, ngăn ngừa hôi miệng.
- Chống lão hóa: vỏ quả măng cụt chứa các chất có khả năng chống lão hóa mạnh mẽ hơn cả vitamin C, E. Vì vậy, mà vỏ măng cụt thường được dùng làm trà hoặc mặt nạ đắp mặt chống lão hóa da, sử dụng trong nhiều sản phẩm làm đẹp, chăm sóc da.
- Giảm cholesterol, ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị béo phì
- Tốt cho tiêu hóa, ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh đường ruột, đặc biệt là bệnh kiết lỵ.
- Ngăn ngừa ung thư: Chất Garcinone E trong vỏ quả măng cụt giúp ức chế sự tăng trưởng của các tế bào ung thư ở gan, phổi và dạ dày. Bên cạnh đó, hợp chất xanthone cũng giúp giảm tác hại của các gốc tự do, tiêu diệt các tế bào ác tính.
Các bài thuốc với măng cụt
Các bài thuốc với măng cụt chủ yếu dùng theo hình thức sắc uống hoặc làm trà, đắp ngoài da. Tùy vào từng loại bệnh cụ thể mà bạn có thể thực hiện với liều lượng khác nhau:
- Bài thuốc trị bệnh tiêu chảy với măng cụt
Lấy 10 cái vỏ quả măng cụt, bẻ nhỏ, cho vào nồi đất, thêm 500ml nước vào, dùng tàu lá chuối đậy kín bên trên.
Đem đun thuốc cho sôi rồi vặn nhỏ lửa cho đến khi nước chuyển sang màu đỏ sẫm của dược liệu. Mỗi ngày uống 3 – 4 chén cho đến khi cầm tiêu chảy.
- Bài thuốc trị bệnh kiết lỵ với măng cụt
Chuẩn bị: 6g vỏ quả măng cụt với 8g cây mã xỉ hiện ( rau sam), 8g rau má, 8g bạch hoa thảo, 8g cỏ sữa, 6g trà xanh, 4g quốc lão (cam thảo ),4g vỏ quýt, 3 lát gừng tươi.
Dùng các nguyên liệu trên nấu nước uống, duy trì uống 3-4 lần trong ngày để bệnh nhanh chóng thuyên giảm.
- Bài thuốc giảm cân, chữa béo phì với măng cụt
Chuẩn bị: vỏ quả măng cụt, đem phơi khô và thái nhỏ.
Thực hiện: Lấy 1 nắm nhỏ cho vào ấm hãm với nước sôi. Ủ khoảng 15 phút cho các hoạt chất trong dược liệu tiết hết ra nước. Gạn uống nhiều lần cho hết. Nên thực hiện mỗi ngày để đạt được công dụng.
- Bài thuốc trị hôi miệng
Nạo lớp thịt bên trong vỏ quả măng cụt đem xay nhuyễn cùng với 2 thìa mật ong và 200ml nước đun sôi để nguội. Lọc lấy nước uống. Có thể cho thêm chút đường và đá vào uống tùy theo sở thích.
- Bài thuốc trị mụn trứng cá
Chuẩn bị: Nạo phần bên trong của vỏ quả măng cụt, phơi khô, tán bột mịn. Để sử dụng, trộn lượng bột thuốc vừa đủ chung với dầu ô liu tạo thành hỗn hợp đặc sệt.
Thực hiện: Thoa một lớp mỏng lên khu vực bị mụn 30 phút. Lặp lại mỗi tuần 3 lần để nốt mụn nhanh xẹp.
- Bài thuốc chữa nám da, tàn nhang
Chuẩn bị: Lấy vỏ măng cụt tươi rửa sạch với nước muối. Sau đó dùng thìa nạo lấy phần thịt vỏ mềm bên trong, xay nhuyễn bằng máy xay sinh tố. Sau cùng trộn thêm vào 1 thìa cà phê mật ong nguyên chất và 1 thìa nước cốt chanh.
Thực hiện: Dùng hỗn hợp này thoa và mát xa cho vùng da bị nám tàn nhang 3 lần mỗi tuần, mỗi lần để khoảng 20 phút mới rửa lại cho sạch.
Lưu ý khi sử dụng măng cụt
- Không ăn quả măng cụt hoặc sử dụng dược liệu liên tục trong thời gian dài: sử dụng măng cụt liên tục có thể khiến cơ thể bị nhiễm axit lactic nghiêm trọng, gây ra nhiều triệu chứng như buồn nôn, nôn ói, yếu người, dị ứng da, nổi mẩn ngứa, sốc hoặc thậm chí là gây nguy hiểm cho tính mạng.
- Không dùng măng cụt ít nhất 2 tuần đối với người chuẩn bị phẫu thuật: chất xanthones trong dược liệu có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu, làm vết mổ bị chảy máu nhiều.
- Tránh ăn cùng lúc với các loại thực phẩm có tính mát: Măng cụt có tính mát nên tránh dùng cùng với các loại thực phẩm có đặc tính tương tự như dưa hấu, măng tây, dừa, dưa leo hay đậu tương.