Sốt xuất huyết Dengue là một bệnh do muỗi vằn chích gây ra. Việt Nam là một trong những nước có tỉ lệ bệnh sốt xuất huyết cao nhất thế giới. Thế nhưng, người dân vẫn khá chủ quan. Bài viết này sẽ cung cấp cho các bạn những thông tin cơ bản về căn bệnh này.
Đôi điều cần biết về virus Dengue
- Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Nó lây truyền sang người qua vết chích của một loài muỗi Aedes bị nhiễm bệnh (còn gọi là muỗi vằn). Tuy nhiên, virus Dengue lại có 4 chủng 1,2 3 và 4. Vì thế, một người có thể bị sốt xuất huyết đến 4 lần trong đời.
- Bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường gia tăng vào mùa mưa. Nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời dễ dẫn đến dễ dẫn đến sốt xuất huyết dạng nặng, có thể gây chảy máu nặng, giảm huyết áp đột ngột (sốc) và tử vong.
- Theo thống kê, mỗi năm trên thế giới có khoảng 100 triệu người bị bệnh sốt xuất huyết và khoảng 22.000 người chết vì sốt xuất huyết nặng.
Virus Dengue lây truyền như thế nào?
Theo Cục y tế dự phòng (Bộ Y Tế), bệnh sốt xuất huyết Dengue lây truyền qua những con đường sau:
Do muỗi vằn đốt
- Đây là con đường lây truyền phổ biến nhất. Muỗi aedes (muỗi vằn) sau khi đốt hút máu người bệnh sốt xuất huyết hoặc người bệnh mang virus Dengue, rồi đốt người khỏe mạnh sẽ đưa virus vào cơ thể người khỏe mạnh qua vết đốt đó.
- Thời gian ủ bệnh khoảng 8- 11 ngày. Sau đó virus đến cư trú tại tuyến nước bọt của muỗi lúc này chúng có thể gây bệnh sốt xuất huyết trong suốt thời gian sống còn lại vì thế chỉ cần một con mang mầm bệnh có thể lây bệnh có nhiều người lành.
Sốt xuất huyết lây qua đường máu
- Có khả năng gây bệnh nếu lấy máu của người mang mầm bệnh truyền cho người lành hoặc khi người lành và người bệnh dùng chung bơm kim tiêm. Con đường lây truyền này ít phổ biến hơn so với lây qua đường muỗi đốt.
Một số con đường lây truyền khác:
Dù là ít gặp nhưng các bác sĩ đã từng ghi nhận bệnh nhân bị sốt xuất huyết qua các đường lây truyền sau:
- Lây truyền tại bệnh viện: Virus có thể bị lây truyền qua các chế phẩm máu, phơi nhiễm với tổn thương do kim tiêm, tổn thương niêm mạc. Người cho máu không có triệu chứng cũng có thể mang virus dengue trong máu.
- Lây truyền dọc: Một số trường hợp người mẹ mang virus dengue trong máu (mắc bệnh trong vòng 10 ngày trước sinh) có thể truyền virus cho con khi sinh. Bệnh có thể biểu hiện ở trẻ sơ sinh khi trẻ được 4-11 ngày tuổi.
Những dấu hiệu của sốt xuất huyết Dengue là gì?
Bệnh sốt xuất huyết có biểu hiện khá phức tạp, chia thành 3 giai đoạn: sốt, nguy hiểm và hồi phục. Các bạn cần nắm rõ từng giai đoạn và triệu chứng để không gặp phải tình trạng nguy hiểm, giúp cho chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách, kịp thời.
Giai đoạn sốt
Sau khi bị muỗi vằn đốt và thời gian ủ bệnh từ 4 đến 10 ngày, bệnh nhân sẽ xuất hiện sốt cao đột ngột khoảng 39 – 40 độ, kéo dài 2 – 7 ngày, khó hạ sốt. Kèm với sốt là những triệu chứng như:
- Đau đầu dữ dội ở vùng trán
- Đau cơ, đau khớp.
- Nhức hai hố mắt sau nhãn cầu.
- Chán ăn, buồn nôn
- Có thể có nổi mẩn, phát ban, da xung huyết.
Giai đoạn nguy hiểm
- Vào ngày thứ 3 đến thứ 7 phát bệnh, người bệnh có thể còn sốt hoặc đã giảm sốt. Nhiều người chủ quan nghĩ rằng giảm sốt là khỏi bệnh, đang bình phục. Thế nhưng, đây mới là giai đoạn rất nguy hiểm, cần theo dõi sát sao. Rất có thể, sốt xuất huyết dengue có dấu hiệu cảnh báo và tiến triển nặng.
Bệnh nhân có thể gặp một số vấn đề sau:
- Thoát huyết tương do tăng tính thấm thành mạch (thường kéo dài 24 – 48 giờ)
- Tràn dịch màng phổi, mô kẽ, màng bụng, nề mi mắt, gan to, có thể đau.
- Nặng hơn có thể dẫn đến sốc với các biểu hiện vật vã, bứt rứt hoặc li bì, lạnh đầu chi, da lạnh ẩm, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt, tụt huyết áp hoặc không đo được huyết áp, tiểu ít.
- Xuất huyết dưới da: thường ở mặt trước hai cẳng chân và mặt trong hai cánh tay, bụng, đùi, mạng sườn hoặc mảng bầm tím.
- Xuất huyết ở niêm mạc: Chảy máu mũi, lợi, tiểu ra máu, chu kỳ kinh nguyệt kéo dài hoặc sớm hơn kỳ hạn.
- Xuất huyết nội tạng như: Tiêu hóa, phổi, não (nôn/ói ra máu, đi cầu phân đen do bị xuất huyết nội tạng).
- Trường hợp sốt xuất huyết nặng gây suy tạng: viêm gan nặng, viêm não, viêm cơ tim.
Ở giai đoạn nguy hiểm, bệnh nhân cần phải cấp cứu nhanh chóng, nếu chủ quan có thể sẽ dẫn tới tử vong.
Giai đoạn hồi phục
- Khoảng 24 – 48 giờ sau giai đoạn nguy hiểm, cơ thể bệnh nhân có hiện tượng tái hấp thu dần dịch từ mô kẽ vào bên trong lòng mạch. Bệnh nhân hết sốt, thể trạng tốt lên, huyết động ổn định, thèm ăn uống trở lại và đi tiểu nhiều. Nhịp tim chậm và thay đổi về điện tâm đồ.
- Giai đoạn này sẽ kéo dài trong khoảng 48 – 72 giờ. Nếu truyền dịch quá mức cho bệnh nhân có thể gây ra phù phổi hoặc suy tim.
Chẩn đoán sốt xuất huyết như thế nào?
Chẩn đoán bệnh sốt xuất huyết Dengue thường dựa vào các yếu tố sau:
- Dịch tễ
- Biểu hiện lâm sàng của bệnh qua các giai đoạn và triệu chứng như trình bày ở trên
- Căn cứ vào các xét nghiệm: số lượng bạch cầu, số lượng tiểu cầu và hematocrit, điện giải đồ, khí máu, chức năng đông máu, men gan, X quang phổi nhằm phát hiện biến chứng tràn dịch màng phổi
- Chẩn đoán nguyên nhân: có thể thể hiện mầm bệnh trong máu và huyết thanh xác định kháng nguyên virus bằng các phương pháp miễn dịch hoặc phát hiện bộ gen của virus bằng kỹ thuật PCR.
Phương pháp điều trị sốt xuất huyết
Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh sốt xuất huyết mà chỉ là điều trị theo triệu chứng. Đồng thời sẽ theo dõi và chăm sóc cũng như hỗ trợ các chức năng cần thiết cho cơ thể.
Cụ thể, phác đồ điều trị sẽ như sau:
1. Theo dõi các dấu hiệu và triệu chứng mất nước:
Bạn nên đi khám ngay khi khi có triệu chứng sau:
- Cảm giác ớn lạnh
- Lượng nước tiểu giảm
- Khô miệng
- Ít hoặc không có nước mắt
- Lú lẫn
Bạn có thể sử dụng paracetamol để giúp giảm đau và hạ sốt, bù nước, điện giải. Tuy nhiên, cần tránh các thuốc giảm đau có thể làm tăng nguy cơ chảy máu như aspirin, ibuprofen và naproxen natri.
2. Đối với trường hợp sốt xuất huyết nặng
Người bệnh cần đến bệnh viện ngay lập tức nếu vài ngày sau khi khởi bệnh có sốt rất cao trên 39 độ, kèm với bất kỳ triệu chứng nào dưới đây:
- Đau bụng quằn quại
- Mệt mỏi, bồn chồn, hoa mắt, chóng mặt
- Nôn liên tục
- Thở nhanh
- Chảy máu lợi
- Nôn ra máu
Khi đó, người bệnh sẽ được truyền dịch và truyền các chất cần thiết. Đồng thời, bác sĩ sẽ theo dõi mạch, huyết áp và đôi khi cần phải truyền máu
Phòng bệnh sốt xuất huyết
Cách phòng bệnh sốt xuất huyết tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng/bọ gậy và phòng chống muỗi đốt.
1. Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi bằng cách:
- Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
- Thau rửa các dụng cụ chứa nước hàng tuần.
- Thu gom, hủy các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh lu vỡ, vỏ dừa, bẹ lá…, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến.
- Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn/tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa/bình bông.
- Thả cá vào các dụng cụ chứa nước để diệt lăng quăng/bọ gậy.
2. Phòng chống muỗi đốt:
Các bạn có thể phòng bệnh sốt xuất huyết bằng cách phòng không để muỗi đốt như:
- Ngủ trong màn/mùng kể cả ban ngày.
- Mặc quần áo dài tay.
- Sử dụng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi…
- Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi.
- Cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác.
- Tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.
Bệnh sốt xuất huyết không còn xảy ra theo một chu kỳ nhất định nào nữa mà xuất hiện quanh năm. Hơn nữa, căn bệnh này chưa có vắc xin phòng tránh nên chủ động tìm hiểu các biện pháp ngừa sốt xuất huyết là rất cần thiết. Khi có triệu chứng bất thường, người bệnh nên đến bệnh viện thăm khám và điều trị để đảm bảo an toàn, tránh gặp những biến chứng khó lường gây nguy hiểm đến tính mạng..